شیوه مرور محفوظات
شیوه مرور محفوظات
در این مقاله به سوالات زیر پاسخ داده می شود:
- در مرور محفوظات ، چه اصولی باید رعایت شود؟
- شیوه های مرور محفوظات چیست؟
- آیا برای مرور می توان در کلاس شرکت کرد؟
در مرور محفوظات چه اصولی باید رعایت شود؟
باید بدانید که حفظ قرآن اگر چه مهم است ، اما مرور و تکرار محفوظات مهم تر است . چه بسیار کسانی که با زحمت بسیار آیات قرآن را در سینه خود ثبت و ضبط کردند ، اما به دلیل سهل انگاری در تکرار و مرور آیات ، این نعمت بزرگ را از دست دادند و محفوظات خود را فراموش کردند .
این نکته را هم بیفزایم که به فتوای بعضی از مراجع تقلید ، اگر کسی حافظ قرآن شد ، لازم است که با تکرار آیات از فراموش شدن محفوظات خود جلوگیری کند؛ چرا که برخی روایات دلالت می کنند بر مذمت و ممنوعیت فراموشی آیات حفظ شده .
برای مرور قرآن کریم ، اصولی وجود دارد که حافظ با رعایت آنها می تواند زمینه استفاده از زحمات خود را فراهم کند .
حافظ قرآن باید در تکرار و مرور آیات همواره نظم و برنامه ریزی را مدنظر داشته باشد و به صورت مرتب آن را دنبال کند و بین تکرار آیات وقفه نیفتد .
اگر کسی کاری را به صورت مستمر و پی گیر دنبال کند ، هر چند کم باشد ، نتیجه بخش تر خواهد بود تا کاری که به صورت مقطعی است و ادامه نمی یابد .
مرور آیات حتماً باید از حفظ باشد ، نه از روی قرآن . برخی از حافظان ، برای تکرار محفوظات خود به قرآن نگاه می کنند و بعد از مدتی متوجه می شوند که محفوظات آنها ضعیف شده ؛ علت این است که آنها آیات را از حفظ تکرار نکرده اند .
هر چند باید تکرار محفوظات از حفظ باشد ، اما این بدان معنا نیست که روخوانی قرآن را ترک کنیم ؛ بلکه لازم است که حافظ قرآن هر از چند گاهی به خطوط و آیات قرآن نظر بیفکند ؛ تا هم از فضیلت نگاه به آیات قرآن بهره گیرد ، هم چشمان او نورانی شود و هم مکان و موقعیت آیه در صفحه در ذهن تثبیت گردد. در برخی روایات ، تأکید شده که قرآن را از رو بخوانید .
یکی از اهداف تکرار آیات این است که حافظ نقاط ضعف و خطاهای خود را شناسایی کند . باید دانست که کسانی که متنی مثل قرآن کریم را به خاطر می سپارند، معمولاً خطاهای معین و مشخصی دارند . آنها اگر بتوانند خطاهای خود را شناسایی کنند و در پی برطرف کردن آنها برایند ، می توانند در مدت کوتاهی به حد بسیار بالایی از تسلط دست یابند ؛ به گونه ای که آیات طولانی را بدون هیچ گونه خطا و غلطی تلاوت کنند .
قال رسول الله (صلی الله علیه و آله)
«مَنْ اَعْطاهُ اللهُ حِفْظَ كِتابِهِ فَظَنَّ اَنَّ أحَداً اُعْطِی أفْضَلَ مِمَّا اُعْطِی فَقَدْ غَمَطَ أفْضَلَ النِّعمَةِ.»
هر كس كه خداوند حفظ كتابش را به او ببخشد ،
و گمان برد به كسی چیزی بهتر از او داده شده ،
بافضیلت ترین نعمت را كوچك شمرده است.
(كنزالعمال / ج1/ حدیث 2317)
شیوه های مرور محفوظات کدامند؟
با توجه به اصول چهارگانه مطرح شده در قسمت قبل ، ابتدا بهترین شیوه مرور آیات را بیان می کنیم ؛
شیوه ای که در بردارنده همه اصول می باشد و مزایای فراوانی دارد ، سپس به شیوه های دیگری می پردازیم.
بهترین شیوه ، روش مباحثه و تکرار آیات به کمک یک حافظ دیگر است؛ به این صورت که دو حافظ قرآن آیات را برای یکدیگر تلاوت می کنند. ابتدا یکی از آنها از صفحه اول جزء اول شروع به خواندن می کند و در همان زمان ، نفر دوم از روی قرآن خط می برد . بعد از پایان تلاوت او ، نفر دوم، صفحه بعد را از حفظ می خواند و نفر اول آیات را مشاهده می کند و خط می برد . به همین ترتیب ، 21 صفحه جزء اول را صفحه به صفحه تلاوت می کنند .
اجرای این شیوه ، فواید زیر را در پی خواهد داشت :
فایده اول این است که چون شما با شخص دیگری برنامه روزانه دارید ، ناچار خواهید بود تا برای برنامه خود در موعد مقرر حاضر شوید و نظم و انضباط بیشتری پیدا کنید . این احساس مسئولیت موجب می شود تا این کار تعطیل نشود .
مزیت دوم این است که آیات را از حفظ می خوانید و تکرار می کنید و این ، بر اساس اصل دوم ، از ضروریات است .
مزیت سوم اینکه شما علاوه بر اینکه آیات را از حفظ می خوانید ، یک صفحه از آیات را هم از روی قرآن مشاهده می کنید . این کار هم در تثبیت موقعیت آیه در ذهن انسان بسیار مؤثر است .
مزیت چهارم این است که چون شما آیات را برای شخص دیگری تلاوت می کنید ، او خطاها و اشتباهات شما را تذکر می دهد و احتمال تکرار خطاها به صفر می رسد .
مزیت پنجم این است که وقتی دو نفر به صورت متناوب آیات را تلاوت کنند، از یکنواختی کار جلوگیری می شود و آنها کمتر احساس خستگی می کنند و به راحتی می توانند دو جزء و حتی سه جزء قرآن کریم را در یک جلسه به این شیوه تلاوت کنند .
در این شیوه ، حافظ قرآن ، نوار ترتیل قسمتی را که می خواهد تکرارکند ، گوش می کند و در حالی که حافظ ، آیات را می شنود ، خود او هم زیر لب آیات را زمزمه می کند ؛ اما او همواره باید تلاش کند که چند ثانیه قبل از رسیدن قاری به آن آیه یا کلمه ، آن را تلاوت کند و هر جا که آیه را به یاد نیاورد ، بلافاصله نوار را متوقف سازد و فکر کند؛ اگر ادامه آیات به خاطرش نیامد ، آن گاه دوباره ضبط را روشن کند و ادامه آیات را بشنود .
یکی از روشهای مرور آیات ، مرور انفرادی است؛ به این گونه که شما برگه کاغذی را بر روی صفحه قرآن قرار می دهید و شروع به خواندن آیات می کنید ؛ بعد از خواندن یک سطر ، کاغذ را یک سطر پایین تر می برید و به سطر اول نگاه می کنید تا بدانید که درست تلاوت کرده اید یا نه . پس از اطمینان از صحت تلاوت ، خط بعد را نیز به همین شیوه قرائت می کنید و آرام آرام پیش می روید .
در این شیوه، بدون حرکت لبها ، بلکه فقط در ذهن خود آیات را مرور می کنید. ویژگی این شیوه این است که می توانید با سرعت بالایی حجم بسیار زیادی از محفوظات را در مدت کوتاهی تکرارکنید. اما معایبی هم در این شیوه وجود دارد ؛ از جمله این است که تسلط انسان بر خواندن محفوظات کم می شود .
اهمیت کلاس مرور:
از آنجا که حفظ آیات با همه ی شرایط آسان تر از نگهداری آن هاست ، مرور محفوظات نیاز به اراده ی قوی تری دارد. چنان که امام باقر علیه السلام می فرماید: نگهداری عمل از خود عمل دشوارتر است.
مرور با روش صحیح و برنامه ریزی منظم موجب بازیابی ، تقویت و ماندگاری محفوظات می شود.
برای دستیابی به موفقیت های بیشتر باید مرور محفوظات با برنامه ریزی و دقت کامل انجام شود. هرچه محفوظات در طول زمان کمتری مرور گردد ، حافظ از آمادگی بیشتری برخوردار می شود.
به این جهت شرکت در کلاس های مرور از اهمیت زیادی برخوردار است. در این کلاس ها از بهترین شیوه مرور ، مرور مباحثه ای ، استفاده می شود.
موسسه پردیس رضوان برگزارکننده کلاس های مرور می باشد ؛ با مراجعه به صفحه مرور و تثبیت می توانید از برنامه کلاس ها مطلع شوید و در آنها شرکت کنید.
دستورالعمل اجرایی مرور محفوظات:
برای مرور ، هر حافظی باید دو برنامه داشته باشد . یک برنامه ، مربوط به مرور آیات جدید است ؛ یعنی آیاتی که در خلال 10 روز گذشته حفظ شده اند . اگر به یاد داشته باشید ، گفتیم هر آیه ای که حفظ می کنید ، تا 10 روز باید آن را تکرار کنید . برنامه دوم مربوط به آیات گذشته است و منظور آیاتی است که از حفظ آنها بیش از 10 روز گذشته و به صورت 10 روز متوالی ، حافظ قرآن آن ایات را تکرار کرده است. حافظ برای آن آیات هم باید برنامه مستقل و ویژه ای قرار بدهد ؛ به گونه ای که در طول مدت حد اکثر 10 روز ، کل محفوظات گذشته خود را یک بار مرور کند . به عنوان مثال اگر کسی 10 جزء قرآن را حفظ کرده و اکنون آغاز جزء یازدهم است ، باید هر روز ، هر مقداری را که در 10 روز گذشته حفظ کرده ، تکرار کند ؛ یعنی اگر کسی هر روز نیم صفحه را حفظ می کند ، باید هر روز 5 صفحه از صفحات گذشته را هم تکرار کند و علاوه بر این 5 صفحه ، از 10 جزء گذشته هم هر روز یک جزء را تکرار کند تا بتواند بعد از 10 روز کل محفوظات خود را یک دور مرور کند . بدین ترتیب ، حافظ 10 جزء ، حتماً باید هر روز یک جزء از محفوظات گذشته خود را مرور کند و اگر کسی حافظ 20 جزء است ، لازم است که هر روز حداقل 2 جزء از محفوظات خود را تکرار کند .
حافظ موفق نباید در
برنامه مرور خود کاهلی کند
امام صادق علیه السلام میفرماید:
طولانی شدن و به امروز و فردا افکندن کار ، سرشکستگی و حیرانی است.
مرور آیات لازم است در سه بخش انجام شود:
1. مرور همه محفوظات گذشته در مدت حداکثر یک هفته تا ده روز؛
2. مرور محفوظات حداقل ده روز گذشته یکبار در 24 ساعت بصورت دقیق تا زمانی که براین صفحات نیز کاملا مسلط شود.
3. مرور آخرین صفحه ی حفظ شده بعد ازگذشت چند ساعت حداقل سه بار در 24 ساعت و ادامه ی آن تا چند روز.
نکته ی مهم این است که فاصله زمانی بین حفظ آیات جدید و مرور آنها نباید زیاد شود؛
بها ندادن به مرور قرآن ، موجب می شود تا از زحمتی که برای حفظ قرآن کشیده ایم ، لذت کافی نبریم و به دلیل عدم تکرار ، از تسلط کافی بر محفوظاتمان بر خوردار نشویم .
امام رضا علیه السلام فرمودند:
« من در هر سه روز ، یک دور قرآن را ختم می کنم و اگر بخواهم می توانم زودتر هم آن را ختم کنم؛ اما این کار را نمی کنم؛
چون در هر آیه ای که ذکر بهشت شده ، از خدای متعال بهشت را طلب می کنم ، و هرگاه به آیه ای می رسم که در آن یادی از جهنم شده ،
به خدای متعال پناه می برم ، و در آیه تفکر و تأمل می کنم.
